Dipel, Xentari - „Naturalny wróg ćmy bukszpanowej"

Ćma bukszpanowa - Cydalima perspectalis
to gatunek motyla z rodziny wachlarzykowatych (Crambidae).

Pochodznie

Pochodzi z Azji. W Europie występowanie tego gatunku zaobserwowano od drugiej połowy XX wieku.
Szybko się rozmnaża, dlatego w ostatnich latach notuje się znaczny wzrost liczebności gatunku.

Wygląd

Na spodniej części blaszki liściowej bukszpanu można zauważyć jaja o średnicy około 1 mm z czarną kropką.
Larwa zielonego koloru o długości około 4 cm z brązowo-czarny paskiem.
Osobniki dorosłe: Obserwuje się dwie formy barwne, najczęściej spotykane jest ubarwienie białe z brązowym obwiedzeniem obu par skrzydeł; drugą formę (forma melanistyczna) stanowią osobniki w większości całkowicie jasnobrązowe, z fioletowym połyskiem
i białą, półksiężycowatą plamą.

Zachowanie

Dojrzałe ćmy bukszpanowe najczęściej można zaobserwować od końca kwietnia przez całe lato do końca września, a nawet października.

Motyle mogą pokonywać duże dystanse:
5–10 km. Chętnie kierują się ku źródłom światła

Larwy ćmy bukszpanowej żywią się liśćmi i pędami różnych gatunków
z rodzaju Buxus czyli bukszpanu.

Młode larwy jedzą tylko górną, delikatną część liścia – liście nie są całkowicie niszczone. Starsze gąsienice
są najbardziej szkodliwe. Masowo i całkowicie zjadają liście, czasem pozostawiając cienką część na konturze
i środku liścia. Zjadają też młode pędy. W wyniku intensywnego żerowania gąsienic może dochodzić
do defoliacji a nawet całkowitego usychania roślin.

Czy da się uratować bukszpany i inne rośliny ozdobne
przed inwazją ćmy bukszpanowej?

Ćma bukszpanowa jest małym, inwazyjnym motylem z rodziny Crambidae. Owad pochodzi z południowo-wschodniej Azji, a w Europie po raz pierwszy został zaobserwowany w 2007 roku w Niemczech i Holandii i cały czas się rozprzestrzenia.  Szacuje się, że od roku 2020 szkodnik występuje już w całej Europie. Obecny zasięg występowania tego gatunku w Europie jest zgodny z modelem bioklimatycznym (CLIMEX®) przygotowanym w 2014 r. dla C. perspectalis, w którym jego potencjalny zasięg został określony na podstawie temperatury dolnego progu rozwoju, zależnej od szerokości geograficznej i wysokości nad poziomem morza (do 2000 m n.p.m. w Gruzji). W Europie C. perspectalis może rozwijać do pięciu pokoleń rocznie, w zależności od szerokości geograficznej. 

Głównym czynnikiem ograniczającym jego rozwój jest temperatura, gdyż dolny próg rozwoju wynosi 8-12°C. Wiadomo, że występuje zmienna liczba pokoleń (2 – 5) w ciągu roku, zależna także od warunków pogodowych (średniej temperatury). W temperaturze 20°C rozwój od wylęgu do postaci dorosłej trwa około 40 dni. W temperaturze 25°C średni czas trwania każdego stadium larwalnego wynosi 3 dni, przy czym wydłużony fotoperiod skraca czas rozwoju larw. Owad dorosły żyje do dwóch tygodni. Jesienią, gdy temperatura spada, gąsienice budują kokony z liści i hibernują.

Larwa ćmy bukszpanowej

Wylęgające się larwy żerują najpierw w grupie, a następnie rozpraszają się. Żerowanie w okresie wegetacji bukszpanu jest zróżnicowane przestrzennie. Wiosną większość larw żeruje w dolnych partiach krzewów. Latem żerują w środkowych partiach, a jesienią na liściach w górnej części, co powoduje zamieranie roślin. Larwy ostatniego stadium, w przypadku braku liści, mogą żerować na pędach, wygryzając łyko. W Europie Środkowej owad ten zimą przechodzi obowiązkową diapauzę, trwającą co najmniej osiem tygodni. Zimujące gąsienice mogą przetrwać spadek temperatury do -30°C, co w północno-wschodniej Polsce nie jest rzadkością. Według badań nad modelem fenologicznym ćmy bukszpanowej opartym na temperaturze i fotoperiodzie, najbardziej krytycznym parametrem okazała się temperatura minimalna. Model pokazuje, że wyższe temperatury związane z globalnym ociepleniem mogą znacząco zwiększyć liczbę pokoleń szkodnika w ciągu roku i mogą prowadzić do nakładania się kolejnych pokoleń oraz zimowania gąsienic w różnych stadiach rozwojowych, co prawdopodobnie spowoduje, że gatunek ten osiądzie w Europie na stałe. Na chwilę obecną ćma bukszpanowa nie ma naturalnego drapieżcy, jednak w miarę upływu czasu prawdopodobnie pojawią się wrogowie naturalni.  

Ćma bukszpanowa atakuje zarówno bukszpan zwyczajny (Buxus sempervirens), jak i gatunki Buxus microphylla, Buxus sinica i Buxus colchica, ale jej występowanie zgłaszano także na Euonymus japonicus, Euonymus alatus, Ilex purpurea, Murraya paniculate, czy Pachysandra terminalis. Warto jednak zauważyć, że rozwój motyla odbywa się tylko na bukszpanach.

Gołożery na bukszpanach

Zwalczanie ćmy bukszpanowej nie jest łatwe, choć na rynku ogrodniczym już pojawiły się różnego rodzaju preparaty skutecznie zwalczające szkodnika.

Biologiczne preparaty biobójcze są zdecydowanie bezpieczniejsze i równie skuteczne co preparaty chemiczne. Dostępne środki są łatwe do stosowania i bez trudu pomogą zwalczyć ćmę bukszpanową za pomocą oprysku. Preparaty, które działają na ćmę, nie są szkodliwe dla roślin. W skład preparatów biologicznych wchodzą bakterie lub nicienie entomopatogenne. Ze względu na minimalny wpływ na środowisko, zalecane jest stosowanie preparatów opartych na bakteriach Bacillus thurigensis var. kurstaki, czy aizawai. Toksyny produkowane przez Bacillus niszczą komórki jelita środkowego gąsienicy, która zaprzestaje odżywiania i umiera w ciągu kilku dni. Preparaty dostępne na rynku, zawierające żywe bakterie, to DiPel DF i XenTari WG zawierające 54% szczepu ABTS 351. Preparaty te mogą być stosowane w uprawach profesjonalnych roślin ozdobnych, jak również drzew owocowych i warzyw przeciw gąsienicom zjadającym liście.

Innym rozwiązaniem może być pułapka BuXatrap w połączeniu z kapsułką feromonową  Pherodis. Pułapka umożliwia monitorowanie pojawienia się oraz wyłapywanie dorosłych samców ćmy. Pułapka może działać samodzielnie, ale lepszy efekt można uzyskać poprzez zastosowanie kilku sposobów ochrony roślin przed motylem.  

Podsumowując, obecnie aby pozbyć się skutecznie szkodnika i ochronić rośliny, należy skorzystać z preparatów opracowanych na potrzeby zwalczania ćmy. Najskuteczniejsze jest połączenie metody monitorowania liczby motyli z selektywnym ich zwalczaniem za pomocą preparatów opartych na Bacillus thurigensis. Bakteria działa już na pierwsze stadium żerujące, czyli gąsienice, w związku z czym pozwala na znaczne ograniczenie liczby populacji.

Dr hab. inż. Agata Jędrzejuk
Katedra Ochrony Środowiska i Dendrologii
Instytut Nauk Ogrodniczych
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Jak zwalczyć

Biologiczne produkty do zwalczania gąsienic, w tym ćmy bukszpanowej

Bacillus thuringiensis podgatunek aizawaii szczep ABTS-1857
Insektycyd biologiczny w formie granul do sporządzania zawiesiny wodnej (WG), o działaniu żołądkowym, przeznaczony do selektywnego zwalczania gąsienic motyli. Na roślinie środek działa powierzchniowo. Po spożyciu środka gąsienice przestają żerować, a następnie giną po upływie 24-72 godzin. Zgodnie
z klasyfikacją IRAC substancja czynna Bacillus thuringiensis zaliczana jest do grupy 11A.
Bacillus thuringiensis var. kurstaki
szczep ABTS 3517
Biologiczny środek owadobójczy w formie granul
do sporządzania zawiesiny wodnej (WG), o działaniu żołądkowym, przeznaczony do selektywnego zwalczania gąsienic motyli. Na roślinie środek działa powierzchniowo.
Po spożyciu środka gąsienice przestają żerować, a następnie giną po upływie 24-72 godzin. Młode gąsienice są znacznie bardziej wrażliwe na działanie środka niż starsze. W celu uzyskania dobrej ochrony konieczne jest dokładne pokrycie wszystkich części roślin cieczą użytkową.

Jak stosować

Zalecenia stosowania

Dawka 1 kg/ha

Zaleca się stosować minimum 300 l wody na hektar

Wielkość dawki, oraz ilość wody w zależności od wielkości opryskiwanej powierzchni

Dawka: 1 kg, Ilość wody 300 l

Dawka: 333 g, Ilość wody 100 l

Dawka: 100 g, Ilość wody 30 l

Dawka: 33 g, Ilość wody 10 l

Gdzie kupić

Sklepy internetowe

Sklepy stacjonarne

Nutri-Plant Patryk Płachta

Warszawska 20A,
08-443 Sobienie-Jeziory
tel.: 693 766 391

"Panda" PHU Anna Rzeźnicka

05-620 Głudna 39 (mazowieckie)
tel.: 48 668 15 27

Janczar Hurtownia Rolno -Ogrodnicza ŚOR

Lubelska 78,
24-130 Końskowola
tel.: 81 881 68 95

Centrum Ogrodnicze "Orzech" Wojciech Orzeszek

Wyzwolenia 9,
26-420 Nowe Miasto nad Pilicą
tel.: 48 674 17 29

PHU ARPON S.C Zbigniew i Wiesława Wojtyczka

Chojno 31a,
63-921 Chojno
tel.: 65 547 86 49

Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone na etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych na etykiecie.

©2022. UPL Polska. All Rights Reserved.